Voor ik jullie over onze unschooling avontuur zal vertellen, eerst een korte schets van ons gezin. Mijn naam is Roos, ik ben 37 jaar oud, moeder van Olivier (’11) Gijs (’13) en Sare (’16) en partner van Tom. Samen geven we onze kinderen thuisonderwijs vanaf het begin, waarbij ik doordeweeks thuis ben en Tom 4,5 dagen werkt.

Mijn visie op onderwijs kan tot nu toe het best worden beschreven als ‘unschooling’. Ik heb altijd al een grote interesse in onderwijs gehad, eigenlijk vanaf dat ik zelf op school zat en altijd met het idee ‘kan dit niet anders?’ Helaas heeft mijn eigen schooltijd geen hout op mijn vuurtje weten te gooien en doofde mijn interesse en drive langzaam uit. In 6vwo schreef ik mijn profielwerkstuk over de geschiedenis van het onderwijs (waarbij mijn leraar verwachte dat ik vooral niet te kritisch was) en daarna ben ik eerst psychologie en daarna orthopedagogiek gaan studeren. Tijdens die jaren begon mijn vuur weer te branden door de boeken die ik las en ervaringen die ik op deed tijdens mijn studie. Ik zat als orthopedagoog in opleiding tegenover jonge kinderen die ik moest testen omdat ze ‘niet konden leren’. Ik observeerde veel in klassen en ging uiteindelijk zelf in het onderwijs werken (eerst po, daarna vo).

Inmiddels was mijn visie op zowel de mens als het onderwijs zo veranderd dat ik me helemaal niet kon vinden in dat wat ik aan het doen was. Ik zat tegenover kinderen van 13/14 jaar die één ding zeker wisten: ik kan niet leren en leren is vreselijk stom. Terwijl ik daar prachtige mensen voor me zag zitten. Vaak was er wel iets in het leven dat ze wel leuk vonden, maar daar kreeg je geen cijfer voor. Ik gaf training aan kinderen met weinig zelfvertrouwen en kwam er al snel achter dat het weinig uithaalde. De overtuiging dat ze dom- en vooral ‘niet goed genoeg’ waren zat zo diep.

Eigenlijk is unschooling het proces van de ouder

Toen ik 25 was werd ik zelf moeder en dat maakte nogal wat los. Eigenlijk is dat voor mij het moment dat ons unschooling avontuur begon. Want wie was ik? Wat had ik bij te dragen aan het leven van mijn zoon? Wat wilde ik hem leren? Wie was hij? Welk voorbeeld was ik? En wilde ik hem in dat systeem laten meedoen waar ik zelf mijn weg niet in kon vinden en mijn eigenheid was verloren? Ik voelde me een soort lege huls toen ik afstudeerde en had het gevoel dat ik nooit ‘goed genoeg’ was.

Ik voelde me het meest thuis in de visie die ‘unschooling’ of ‘deschooling’ wordt genoemd. Heel eenvoudig gezegd betekent dat voor mij dat het leerproces wordt gestuurd door de leerling, i.p.v. door de leraar. Eigenlijk is het unschooling proces het proces van de ouder en zou je het proces van de kinderen beter ‘curiousity based learning’ kunnen noemen.

Leren betekent op school dat je stukjes informatie onthoudt en vervolgens kan reproduceren. Het is dan vooral belangrijk dat je het weet op het moment dat het toets moment daar is.

Leren voor mij betekent dat je iets leert begrijpen waar je nieuwsgierig naar bent, ontdekt hoe en waar je de informatie kunt vinden die je nodig hebt en ziet hoe dat kleine deeltje deel uit maakt van een veel groter geheel. Waardoor je zowel de wereld als jezelf steeds beter leert begrijpen.

Omdat bij unschooling leren altijd vanuit de leerling zelf komt, onthouden ze ook heel erg veel, omdat alles aanhaakt op iets dat ze al begrepen. Losse stukjes informatie gaan vaak weer verloren, omdat er geen kapstok is om ze aan op te hangen. Dat maakt dat deze manier van leren veel efficiënter is en veel sneller gaat, maar niet lineair verloopt.

Ze willen niet aan een tafel zitten 40 keer de letter ‘b’ schrijven

Voor de meeste ouders die hun kinderen thuisonderwijs geven (en zeker de unschoolers) speelt de zorg ‘leren mijn kinderen wel genoeg’ altijd wel een rol. Wanneer je kinderen gaat volgen in hun interesse blijkt namelijk dat ze niet aan tafel gaan zitten met een schrijfboekje als ze 5/6 jaar oud zijn, om vervolgens 40 keer de letter ‘b’ te schrijven. Ze willen in de plassen stampen, weten waarom een spinnenweb zo’n vorm heeft, koekjes bakken, films kijken, mieren bestuderen, tekenen, bouwen met de lego, voorlezen en jou 10.000 vragen per dag voorleggen, zonder op het antwoord te wachten. 

Ook blijken ze boekjes die gaan over ‘pip de kat’ totaal niet interessant te vinden en dus niet te willen lezen. Rekenen is nog saaier, waarom zou je urenlang getallen bij elkaar op gaan tellen als je ook kunt gaan spelen?

Uiteraard heb ik die zorgen ook gehad en heb ik nog steeds momenten dat ik denk ‘o jee, komt dit wel goed…’. Gelukkig heb ik veel lieve inspirerende thuisonderwijzers om mij heen waar ik mee kan sparren en een intervisiegroep van de NVvTO waarin ik mijn ei kwijt kan.

Ieder kind is uniek en ieder leerproces is uniek, dat vraagt heel veel vertrouwen, omdat je je kind dus nooit met een ander kind kunt vergelijken. 

Mijn rol in het proces is zowel heel groot als heel klein en daarbij ook nog eens continue veranderend. Mijn rol wisselt per dag van sherpa, coach, gids, moeder, leermeester, naar leerling. Ik voel me in ieder geval nooit juf en mijn kinderen zien mij ook niet zo.

Onderwijzen betekent volgens Van Dale ‘(geregelde) overdracht van kennis of vaardigheden’.

Terwijl het woord onderwijzen van het Latijnse woord ‘educere’ komt, wat ‘naar buiten brengen’ betekent. Vanuit de Griekse oudheid werd onderwijs door filosofen beschreven als ”een levenslang proces waarbij de potentie van een de individuele mens naar buiten/tot bloei kan komen”. In de periode van de industriële revolutie is onderwijs tot iets verworden dat het nooit was, ten behoeve van het creëren van fabrieksarbeiders met een nuttige basis (lezen en rekenen) en nu weten we niet beter.

Wat voor mij uiteindelijk het belangrijkste is geweest voor de ontwikkeling van mijn kinderen is mijn eigen ontwikkeling. Ik heb de afgelopen jaren veel opleidingen/workshops gedaan, o.a. hypnotherapie, ademwerk, nlp en yoga en daarnaast ontelbaar veel boeken gelezen over alles wat mij interesseert en fascineert. Hierdoor heb ik  mezelf beter leren kennen en mijn onbewuste patronen en overtuigingen onder ogen leren zien. Zodat ik met een heldere blik naar mijn kinderen kan kijken en ongezonde patronen niet hoef door gegeven en/of mijn kinderen kan leren hoe ze om kunnen gaan met uitdagingen in het leven.

Die ontwikkeling is een letterlijke afwikkeling geweest van alles wat mij niet dient, waaronder alles wat ik heb geleerd op school (en dan niet de stof zelf, maar de overtuigingen over wie ik ben en hoe de wereld in elkaar zit). Ik heb een grote passie voor héél veel dingen, waar ik toen ik 20 was geen idee had wat ik interessant vond en me zelfs vaak verveelde. Voor thuisonderwijsouders is het essentieel om zelf hobby’s/passies te hebben waar je héél erg blij van wordt. Je moet net zo diep in dingen willen duiken als je kinderen en bereid zijn te nieuwe dingen te proberen en te falen.

Als ik nieuwsgierig blijf, blijven mijn kinderen dat ook

Dat vuur in mij is essentieel voor dat wat ik doe. Als ik nieuwsgierig ben blijven mijn kinderen ook nieuwsgierig, zij zien hoe ik mij verwonder, dat ik kritisch ben en open sta voor nieuwe informatie en mijn mening en ideeën continu aanpas. Hoe ik dingen onderzoek en zo veel mogelijk vragen stel, juist ook over ‘grote’ dingen, waarvan mensen misschien zouden zeggen dat ze niet geschikt zijn voor kinderen.

Door mijn kinderen ben ik me zo veel gaan afvragen; wat betekent ouderschap? Hoe geef je de relatie vorm tussen ouder en kind? Wat betekent vriendschap? Wat betekent vrijheid? Wat is opvoeden? Wat betekent eerlijkheid? Wat is seksualiteit? Hou bouw je aan een relatie? Wat is onze relatie met de natuur en hoe koester je die? Wat is verantwoordelijkheid? Wat is leren? Wat is passie? Wie ben ik en wie ben jij?

Voor mij is het onderwijs aan mijn kinderen geslaagd als ze weten wie ze zijn, wat ze leuk vinden, wat ze willen bijdragen aan onze mooie wereld, nieuwsgierig blijven en vertrouwen op hun eigen vermogens om datgene te kunnen leren wat ze leuk vinden. Geloven in je vermogen om te leren is voor mij veel belangrijker dan een diploma. Of ze alle schoolse stof door hebben gelopen vind ik niet zo belangrijk, maar ik merk dat het tempo op school erg laag ligt (en de stof erg oppervlakkig is) en mijn zonen van 9 en 12 de basisschool stof voldoende beheersen.

“Thuisonderwijzers zijn gewoon heel chill”

De meest gestelde vraag aan thuisonderwijzers is ‘maar hoe doe je dat dan op sociaal vlak, ze moeten toch wel vriendjes hebben’. Eigenlijk krijg ik deze vraag nooit meer, in ieder geval niet van de mensen die mijn kinderen kennen. Als je wilt weten of kinderen die niet naar school gaan zich wel sociaal kunnen ontwikkelen, kom dan gerust eens bij ons langs 🙂 Ik vind het zelf wel fascinerend, maar ook logisch, thuisonderwijs kinderen zijn naar mijn ervaring sociaal veel meer ontwikkelt dan kinderen die naar school gaan. Uit onderzoek blijkt ook dat thuisonderwezen kinderen op alle gebieden (assertiviteit, samenwerken, zelfvertrouwen en empathie) beter scoren dan schoolkinderen.

Over het waarom kan ik een boek schrijven, ik vind het moeilijk om daar kort over te zijn. Mijn kinderen groeien op ín de wereld, omringd door mensen en kinderen van alle leeftijden. Ze zien iedereen als gelijkwaardig, zowel volwassenen als kinderen. Fenomenen als pesten, groepsdruk en sociale druk kennen ze niet (althans, niet als ervaring). Ze voelen zich volledig vrij om zichzelf te zijn en leren sociale vaardigheden van volwassenen om hen heen, i.p.v. van leeftijdsgenoten.

Wijzelf spreken 2 a 3 keer in de week af met andere thuisonderwijzers (soms 1 op 1, soms met een groep), daarnaast hebben mijn kinderen vriendjes en vriendinnetjes in de buurt en op clubjes. Mijn kinderen hebben vaak eerder de behoefte om ‘even niks’ of zelf thuis bezig te gaan, dan dat ze de behoefte hebben aan meer sociale contacten, want die zijn er in overvloed. Mijn kinderen zien zelf een heel duidelijk verschil tussen kinderen die naar school gaan en kinderen die thuisonderwijs krijgen, thuisonderwijzers zijn gewoon ‘chill’ en ‘zichzelf’ zeggen ze. In een groep met leeftijdsgenoten is het moeilijk en kwetsbaar om authentiek te blijven.

Wanneer je kiest voor unschooling betekent dat niet dat je geen methodes zou mogen gebruiken, wat wel vaak wordt gedacht. Unschooling is een visie, waarbij het er niet om gaat wat je gebruikt, maar met welke intentie.  Mijn zonen wilden bijvoorbeeld een paar jaar geleden ‘goed leren spellen’ omdat ze Minecraft speelden met vriendjes en ze het belangrijk vonden om wat minder spelfouten te maken. Ik heb toen werkboeken van een methode gekocht, zodat ze wat structuur hadden om te werken aan spelling. Ik denk dat we dat 2 jaar lang 30 minuten per week hebben gedaan en toen hadden ze alle boeken uit. Uiteindelijk hebben we daar nog veel meer om heen gedaan, maar de boeken gaven mij soms een fijne houvast.

Ik heb nooit overwogen om over te stappen naar een andere onderwijsvorm, omdat unschooling voor mij een deel is van mijn visie op het leven, maar soms kan unschooling er bij ons vanaf de buitenkant best een keer ‘traditioneel’ uitzien omdat we met een bepaald onderwerp bezig zijn of mijn kinderen bijvoorbeeld een diploma willen halen.

Ik vind het nu mijn kinderen ouder worden heel erg leuk om te zien hoe ze zich ontwikkelen. Ze lopen alle drie hun eigen pad en ze vergelijken zich ook eigenlijk nooit met elkaar. Bij mijn oudste zoon (12) zie ik vanaf dat hij heel klein is (terugkijkend) al een rode lijn in zijn leven. Hij wil graag creëren en dan delen met anderen. Hij maakt graag mensen blij en werkt heel graag met beeld en geluid. Hij heeft een eigen YouTube kanaal, wil graag programma’s presenteren ooit, is veel bezig met het editen van films die hij maakt (bijvoorbeeld voor zijn toneelgroep) en verdiept zich in het ontwerpen van plaatjes met Adobe programma’s. Hij is enorm sociaal en behulpzaam en is gek op baby’s en kleine kinderen. Ik vind het ongelooflijk mooi om te zien hoe hij zich ontwikkelt, hoeveel zelfvertrouwen hij heeft en hoe goed hij in zijn vel zit.

Mijn middelste zoon Gijs (9) is toen hij 5 was op tennisles gegaan en vanaf dat moment was hij verslaafd. Hij had zijn passie gevonden, tennis is zijn alles, zijn leven, zijn droom. Hij wil graag professioneel bezig gaan met tennis, de beste worden van de wereld. Hij wil ook graag een opleiding tot tennisleraar doen, een eigen academie beginnen, maar wel nadat hij heel goed is geweest.

Zelf had ik altijd het idee dat ze mochten gaan doen wat ze leuk vonden, als het maar geen topsport is. Gelukkig heb ik heel snel al mijn beperkende overtuigingen over boord kunnen zetten toen ik merkte dat Gijs daar anders over dacht. Het maakt ons leven wel extra intensief en uitdagend, omdat hij dagelijks traint en dat de komende jaren waarschijnlijk steeds meer gaat worden. We zien wel hoe het loopt, ik leer veel van zijn reis en loop zo veel mogelijk mee langs de (letterlijke) zijlijn.

Mijn dochter Sare is 7 en speelt het liefst met haar vriendinnen of zelf. Ze danst en houdt van paarden. Bij haar heb ik nog geen idee hoe haar ontwikkeling gaat verlopen, ze zit altijd vol vragen en ideeën dus we leven vrolijk verder en duiken in onderwerpen die haar interesse hebben.

Je moet bereid zijn je leven anders vorm te geven

Als mensen mij vragen of ik het zou aanraden om thuisonderwijs te geven zeg ik altijd nee (uiteraard met een grote glimlach, maar ik meen het wel haha).  Thuisonderwijs (en dan vooral unschooling) is een logisch gevolg van een bepaalde visie (levensovertuiging) en de ruimte om die op een andere manier dan met school in te vullen. Daarnaast moet je bereid zijn om het leven anders vorm te geven dan je gewend was en om je kinderen echt deelgenoot te laten zijn van grote delen van je leven. Ik denk dat je het gevoel moet hebben dat dit is wat je te doen hebt. En dan blijkt uit de praktijk of het werkt. Ik denk dat je altijd open moet staan om je keuze te herzien. Als je het niet kunt dragen, dan moet school een optie blijven. En soms willen kinderen zelf graag naar school, dat moet natuurlijk ook een optie zijn.

Ik krijg ook redelijk vaak de opmerking dat ‘het wel heel zwaar moet zijn’. Dat klopt, het is soms heel zwaar. Maar wat niet? Het leven is soms gewoon heel zwaar (en maar goed ook, want daar word je sterk van, toch?!). Natuurlijk verlang ik er soms naar om de verantwoordelijkheid voor de (schoolse) ontwikkeling van mijn kinderen af te kunnen schuiven op een ander. Momenten waarop ik moe ben of gewoon niet goed in m’n vel zit. Maar eerlijk… ik wil dat niet écht.

Dit is onze weg en ik ben heel benieuwd wat de toekomst zal brengen. We leven in ieder geval een vol en rijk leven en ik weet zeker dat ik nooit spijt heb dat ik zo intens heb samengeleefd met deze 3 ontzettend leuke mensen.

Meer lezen?

Volg op mij Instagram @the_playful_state_of_mind